Jakiś czas temu na stronie Poradni pojawił się artykuł o sytuacji, w jakiej znaleźliśmy się w obecnym czasie. Społeczności wielu państw zostały zmuszone zmierzyć się z nieznanym im do tej pory długotrwałym napięciem. Zachowania, myśli i emocje, zarówno zbiorowości, jak i indywidualnych osób zostały poddane próbie czasów. Nastąpiła konieczność adaptacji do nowych warunków życia, przepisów, form wykonywania pracy i nauki. W niniejszym artykule piszemy o radzeniu sobie ze stresem, nie jest to oczywiście naukowy wywód, lecz raczej spontaniczne refleksje praktyków, mogące być inspiracją na każdy czas, drogowskazami do zachowania higieny psychicznej.
Od czasów pierwszych badań nad stresem przez Hansa Selye wiemy, że stres jest naturalną reakcją organizmu na sytuację wymagającą, trudną i wymuszającą konieczność zaadaptowania się do niej. Wyobraźmy sobie, że do akwarium, w którym znajdują się ciepłolubne rybki egzotyczne, ktoś nagle wlewa bardzo zimną wodę, reakcję, jaka w organizmie każdej z tych rybek powstaje w odpowiedzi na skutki działania tego stresora nazywamy stresem. Wiemy, że stres w optymalnym natężeniu odgrywa pozytywną rolę, gdyż mobilizuje do podjęcia wysiłku i działania, koncentruje naszą uwagę na istotnej w danym momencie sprawie. Jednak silny i znacznie przedłużający się stres jest zazwyczaj niekorzystny, obciążający dla organizmu i wyczerpujący energię z naszych zasobów. Dlatego ważne jest wdrażanie metod radzenia sobie ze stresem.
Świat w którym żyjemy zmienia się nieustannie, czasem dość szybko i dla nas nieoczekiwanie. Ludzie, jednak niezależnie od czasów, przejawiają podobne mechanizmy funkcjonowania, potrzeby, emocje i uczucia. Jednym z takich ważnych aspektów jest poczucie radzenia sobie w swoim życiu, w sprawach codziennych, które nas dotyczą, np. pracy, nauce, życiu rodzinnym. Akceptacji wymaga fakt, że są również sprawy, które pozostają poza naszą bezpośrednią kontrolą i wpływem na nie. Natomiast w sytuacji stresu istotne jest, by nie pozostawać bezczynnym, ale zadbać o siebie samych i osoby wokół nas.
Zastanówmy się co możemy robić, jak żyć, aby przeciwdziałać stresom dnia codziennego, które nas dotykają. Jak w sytuacjach trudnych znaleźć energię do działania, mobilizację, aby pozytywnie radzić sobie z nimi.
1) Każdego dnia jesteśmy bombardowani nadmiarem informacji. Wiemy jakim źródłem stresu są wielokrotnie powtarzane w ciągu dnia, te same negatywne wiadomości w Internecie, telewizji, itd. Nie wnoszą one nic konstruktywnego do wiedzy, którą już posiadamy,
a powodują utrwalanie się napięć i określonej wizji świata. Warto ograniczyć bezproduktywne przywiązanie i korzystanie z telefonu, komputera, telewizora, aby zacząć wreszcie swobodnie myśleć i odpoczywać. Jest to ważne zarówno w przypadku osób dorosłych, jak i dzieci. Pamiętajmy, że dzieci są bystrymi obserwatorami, wyczuwają atmosferę przekazywanych informacji, widzą reakcje domowników, słyszą ich komentarze o oglądanych wiadomościach, a to może zupełnie niepotrzebnie prowadzić do podwyższenia u nich niepokoju.
2) Dla lepszego radzenia sobie ze stresem należy zaplanować i uporządkować swój dzień. Wyznaczyć aktywności do zrealizowania w określonym czasie (dniu/tygodniu) pracy lub nauki, np. sporządzić harmonogram, plan dnia, listę czynności, celów do osiągnięcia. Zadania, które sobie stawiamy powinny być na miarę naszych możliwości, a więc konkretne, a stopień ich wykonania możliwy do sprawdzenia. Swoje działania warto podzielić na etapy, w czasie pracy lub nauki robić przerwy przeznaczone na posiłki, odpoczynek, aktywność fizyczną, czy też rozmowę z współpracownikami, przyjaciółmi, domownikami. Co pewien czas należy weryfikować stopień wykonania swoich planów wobec założeń jakie podjęliśmy.
Pamiętajmy, że warto przeciwdziałać bezczynności.
3) ,,W zdrowym ciele, zdrowy duch”
Człowiek jest jednością psychofizyczną, ruch pozytywnie wpływa na nasze samopoczucie podnosząc poziom endorfin w organizmie. Ruch jest potrzebny każdemu niezależnie od jego wieku. Regularne ćwiczenia, aktywność fizyczna, a nawet zwykły spacer pozwala zmniejszyć stres. Warto pamiętać, że potrzebujemy zrównoważonego rytmu życia, w którym znajdzie się czas na różne czynności. Wyjście z domu, aktywne spędzenie wolnego czasu, oderwanie się na trochę od codziennych obowiązków, przerwa w pracy, czy nauce, daje możliwość zrelaksowania się i nabrania sił do dalszego działania.
Należy także znaleźć czas, który przeznaczy się na odpoczynek, chwilę spokoju, albo po prostu zajęcie się tym, co danego człowieka interesuje, zrobienie czegoś, co się lubi, np. hobby, słuchanie muzyki, oglądanie filmu, czytanie książki, itd., jest to wskazane dla odzyskania energii. W przypadku braku przeciwwskazań zdrowotnych można też zastosować trening relaksacyjny.
Odpowiednie odżywianie się dodaje sił, a posiłek zjedzony w towarzystwie kochanych osób (rodziców, współmałżonka czy dzieci) smakuje jeszcze lepiej. Właściwie zbilansowana dieta i nawodnienie organizmu sprzyja dobremu samopoczuciu. Objadanie się, czy też nadmierne spożywanie alkoholu przez dorosłych, szczególnie w sytuacji zmniejszonej aktywności fizycznej nie służy zdrowiu.
Sen jest stanem koniecznym i niezmiernie ważnym dla właściwej regeneracji psychicznej i fizycznej organizmu. Nabranie energii do codziennych aktywności wymaga czasu, nie bez przyczyny spędzamy w śnie ok. 1/3 doby. Warto chodzić spać i wstawać z pewną regularnością, w zbliżonym czasie, aby rankiem po kilku godzinach snu być wypoczętym.
4) W radzeniu sobie ze stresem kluczowe znaczenie ma to jak na niego reagujemy w różnych obszarach, nasz sposób odczuwania i myślenia o stresującej sytuacji, nadane jej znaczenie oraz podjęte działania determinują w pewien sposób skuteczność radzenia sobie w konkretnej sytuacji. Jesteśmy w ciągłej interakcji ze stresem, który możemy poniekąd modyfikować, poprzez lepszą adaptację do wymagań sytuacji. Warto pamiętać, że nie jesteśmy pozostawieni z tym sami sobie, rozmowa z drugim człowiekiem, może sprawić, że inaczej spojrzymy na nurtujące nas sprawy i znajdziemy rozwiązanie, którego wcześniej nie spostrzegaliśmy.
W trudnych okolicznościach ważne jest zachowanie pogody ducha, optymizmu, pozytywne myślenie o rzeczywistości. Uśmiech uspakaja nas, wpływa też na lepszą atmosferę międzyludzką. Życzliwość wobec ludzi, tworzenie dobrych relacji, wzajemne wsparcie jest wskazane niezależnie od czasów, w jakich przyszło nam żyć. Dzieciom potrzeba troskliwej obecności rodziców, zabawy, pomocy w nauce, osobom starszym pomocy w sprawach życia codziennego, a każdemu z nas rozmowy z drugim człowiekiem. Natomiast przelewanie napięcia na innych poprzez obwinianie, werbalne wybuchy złości, przemoc fizyczną, nie służy konstruktywnemu rozwiązaniu własnych frustracji. Naturalne jest to, że w sytuacji obciążenia emocjonalnego człowiek może potrzebować wsparcia, aby inaczej spojrzeć na sprawy, znaleźć rozwiązanie problemu. Nie należy się tego wstydzić, warto zwrócić się do innych ludzi.
Szczera rozmowa z bliską osobą lub specjalistą, może zmienić nasze nastawienie do trudności, pokazać nowe, pozytywne perspektywy. Stres towarzyszy współczesnemu człowiekowi stale, nie unikniemy jego występowania, jednak sposób radzenia sobie z nim, zależy w dużym stopniu od nas, mamy wpływ na własny sposób myślenia, odczuwania, zachowania.
Autorzy tekstu: Adam Piwowarski – psycholog,
dr n. hum. Tania Nikiel – psychoterapeuta
