Rodzicu, pamiętaj!
Odpowiednio dobrana dieta wpływa nie tylko na zdrowie i samopoczucie dziecka, ale ma także wpływ na warunki zgryzowe, a tym same na wszystkie funkcje w obrębie twarzoczaszki, które związane są z prawidłowym rozwojem mowy dziecka. Jednym słowem prawidłowa dieta wpływa zarówno na wygląd dziecka, jak i na jego artykulację.
Niech obchodzony we wrześniu Dzień Jabłka będzie pretekstem do zwiększenia świadomości, jak dobrze dobraną dietą można wspomóc kształtowanie i stymulację narządów artykulacyjnych, kształtowanie się zgryzu, torowanie normatywnego sposobu połykania.
Już od pierwszego dnia narodzin fizjologiczny wygląd dziecka, układ jego twarzoczaszki jest związany z procesem karmienia. Dziecko rodzi się z fizjologicznym tyłożuchwiem (mówiąc kolokwialnie i potocznie broda dziecka jest znacznie cofnięta w stosunku do górnej szczęki) , z bezzębnymi wałami dziąsłowymi. Ponadto między dolnym a górnym łukiem zębowym tworzy się fizjologiczna szpara, tzw. szpara niedogryzowa, która umożliwia znaczny zasięg ruchów doprzednich żuchwy podczas ssania, a co za tym idzie – prawidłowy rozrost żuchwy w tym kierunku. W tym okresie życia krtań u noworodka położna jest wysoko, co umożliwia jednoczesne ssanie, połykanie i oddychanie, co zapobiega częstemu krztuszeniu się dziecka.
W okresie noworodkowo – niemowlęcym prawidłowe karmienie dziecka w sposób naturalny czyli piersią lub butelką z odpowiednio dobranym smoczkiem ma wpływ na korygowanie i całkowite wyeliminowanie tyłożuchwia fizjologicznego, ale także na utrwalenie prawidłowych funkcji prymarnych (oddychanie, połykanie) niezbędnych do dalszego prawidłowego rozwoju dziecka, ale także dla rozpoczętego już prelingwalnego rozwoju mowy.
Około 6 miesiąca życia, czyli już w okresie niemowlęcym, wraz z pojawieniem się pierwszych zębów siecznych w żuchwie oraz z rozwojem czynności ruchowych – siadaniem, a potem wstawaniem następują kolejne zmiany w budowie twarzoczaszki dziecka. Obniża się krtań i ustawia pionowo, co sprawia, że dziecko nie potrafi już jednocześnie ssać, oddychać i połykać. Dochodzi do krztuszenia się. Ale fakt ten rozpoczyna okres rozwoju mowy artykulacyjnej. Jest to też okres kształtowania się tak zwanego dorosłego typu połykania. Zanika infantylny typ połykania, kiedy język ustawiał się pomiędzy łukami zębowymi. Oznacza to, że stopniowo język podczas połykania pionizuje się, podnosi za górny łuk zębowy, jego środkowa część przylega do podniebienia. Tym samym wzmacniają się mięśnie języka, uszczelniają się wargi, język nie zalega między zębami. Pojawiają się funkcje żucia i gryzienia. Pamiętajmy, że gryzienie nie jest odruchem bezwarunkowym, wymaga stymulacji, kształtuje się pod wpływem bodźców dostarczanych z ozębnej. A więc muszą to być pokarmy stałe o dość twardej strukturze (np. skórka od chleba a nie bułka, jabłko zamiast banana).
Okres przedszkolny czyli czas między 3 a 6 rokiem życia to moment, kiedy dziecko ma już komplet zębów mlecznych. Pod koniec wieku przedszkolnego zaczyna się wymiana zębów mlecznych na stałe. W tym okresie dochodzi do fizjologicznego starcia guzków znajdujących na powierzchni zębów mlecznych bocznych. Należy pamiętać, że nie jest to proces samoistny, a skutek gryzienia pokarmów o twardej konsystencji. Starcie powierzchni żujących doprowadza do przemieszczenia doprzedniego żuchwy. Brak fizjologicznego starcia guzków nie pozwala na przesunięcie żuchwy do przodu, co sprawia, że pierwsze zęby trzonowe wyrzynają się w zwarciu guzkowym, doprowadzając do tyłozgryzu.
W procesie właściwego rozwoju twarzoczaszki ważne jest nie tylko odgryzanie pokarmów. Pomiędzy odgryzaniem a połykaniem pokarmów występuje nie mniej ważny etap żucia. Pokarmy o płynnej i półpłynnej konsystencji nie wymagają żucia. Dlatego w okresie między 1 a 3 rokiem życia rzadko powinniśmy podawać dzieciom musy, papki, rozgotowane warzywa. Także wysoko przetworzona żywność równoznaczna z miękką strukturą, wpływa hamująco na prawidłowy wzrost kości i prowadzi do zwężenia obuszczękowego i stłoczeń zębów w obrębie szczęki i żuchwy, a także powoduje częstsze zaleganie pokarmów pomiędzy zębami, oblepianie zębów. Zjawiska te utrudniają zachowanie prawidłowej higieny jamy ustnej, doprowadzają do powstawania zapaleń błony śluzowej, szybko postępującej próchnicy i przedwczesnej utracie zębów.
Rodzicu, pamiętaj więc, że prawidłowe nawyki żywieniowe sprawiają, że zęby twojego dziecka będą się kształtowały w naturalny sposób. Wraz z prawidłowym zgryzem język osiągnie swą prawidłowa pozycję spoczynkową, wargi będą domknięte i zwarte, a dziecko będzie oddychało nosem a nie ustami. Jest to gotowy przepis na kształtowanie się prawidłowej artykulacji dziecka bez konieczności interwencji logopedycznej.
Powodzenia!
Artykuł opracowała Ewa Kreft – neurologopeda PPP 9
Bibliografia:
B. Siebiert, B. Kamińska, Wybrane zagadnienia anatomii i fizjologii układu stomatologicznego. Układ stomatognatyczny a artykulacja [w:] Biomedyczne podstawy logopedii, Gdańsk 2018; s. 141 – 165
J. Kuczkowski, Anatomia i fizjologia obwodowego i ośrodkowego narządu mowy [w:] op.cit, s. 104 – 139
